تلاش کرده ام به زبانی ساده نام و معرفی مختصری از درمان های دندانپزشکی را بنویسم. به شکلی که خواننده بتواند با بررسی وضعیت دندانهای خودش، مشکل خود و نام درمان لازم را حدس بزند و دیدی نسبت به درمان داشته باشد. اصطلاح ها و جمله ها دقیق و علمی نیستند و به خاطر ماهیت موضوع، ممکن است دسته بندی ها و توضیح ها خیلی هم قابل استناد و اتکا نباشند. مقاله را صرفاً برای خواندن در نظر بگیرید و در نظر داشته باشید که سوای همه ی این دانسته ها و آگاهی های همگانی، لازم است برای انجام هر درمان و مصرف هر دارویی، با دندانپزشک مشورت کنید.

عوارض و شناسائی بیماری

پس از خوردن غذا، یک لایه میکروبی «پلاک» بر روی سطوح دندان‌ها تشکیل می‌شود. با گذشت زمان، میکروب‌های موجود در این لایه، مواد قندی را به اسید تبدیل می‌کنند. این اسید، مینای دندان را به مرور حل کرده و پوسیدگی ایجاد می‌شود. که اغلب با تغییر رنگ همراه است. با ادامه پوسیدگی به داخل عاج، دندان به سرما و گرما و شیرینی حساس می‌شود. گاهی درد های کوتاه مدت و شدید ایجاد می‌شود.

در این مراحل، با ترمیم دندان(پر کردن آن)، مشکل برطرف خواهد شد.

اگر در مرحله پیشین درمان انجام نشود، در نهایت پوسیدگی به مغز دندان می‌رسد. این حالت معمولا با دردهای شبانه شدید، مداوم و خود به خود، و حساسیت شدید به غذا و نوشیدنی گرم همراه است که می تواند با  ایجاد تورم بر روی لثه و یا صورت همراه باشد (آبسه دندانی). در این مرحله، دندان نیاز به عصب کشی (روت کانال تراپی) دارد.

   عصب‌کشی، درمان ریشه، روت کانال تراپی، اندو یا RCT

وقتی که پوسیدگی، ریشه دندان را درگیر کرده باشد، با ترمیم تاج دندان مشکل حل نخواهد شد نیاز به خارج کردن اعصاب و عروق از داخل ریشه هست. برای این کار، بعد از خارج کردن قسمت آسیب دیده دندان و حذف پوسیدگی، وارد کانالهای دندان می شویم و آنها را تخلیه و جای آن را با موادی پر می کنیم. عصب‌کشی به تعداد کانال‌های هر دندان انجام می‌گیرد. دندان‌های جلویی به‌طور معمول یک یا دو؛ و دندان‌های عقبی سه یا چهار کانال دارند. دندان عصب‌کشی شده از لحاظ ظاهری تفاوتی با دندان زنده ندارد. اما به مرور زمان دچار تغییر رنگ شده و احتمال شکستن دیواره وجود دارد.

با تعویق درمان، مرگ کامل مغز دندان رخ خواهد داد. چنین دندانی به عنوان کانون عفونت در بدن محسوب می‌شود که هر لحظه ممکن است باعث بروز مجدد عفونت شدید، تورم و آبسه‌ی حاد گردد.

می بینیم که زمان زیادی لازم است تا اوضاع وخیم شود!

روکش دندان

دندانی که نسج زیادی از آن در اثر پوسیدگی از بین رفته باشد، دیگر نمی‌توان با پر کردن آن را نگه داشت، به‌ویژه اگر عصب‌کشی نیز شده باشد. در این صورت، با روکش پرسلن (چینی) به‌شکل دندان آن را بازسازی می‌کنیم. روکش ها بسته به موقعیت قرارگیری دندان، سلیقه و …، انواع مختلفی از قبیل: چینی قرار گرفته روی فلز (PFM) و تمام چینی (All Ceram) و زیرکنیا و … دارند. مباحث مربوط به پروتزهای دندانی مباحث گسترده ای است. گاهی چون بافت زیادی از بین رفته، نیاز به قراردان Post & Core و نصب روکش خواهد بود. برای انجام درمانهای زیبایی نیز از پروتزهای نازکی استفاده می شود. در ایمپلنتهای دندانی نیز پیچها پایه هایی برای قرار گرفتن روکش ها محسوب می شوند.

روکش بریج Bridge Crown

زمانی که یک(یا چند)دندان کشیده شده باشد، می‌توان با پل زدن از دندان‌های کناری، آن(ها) را احیا کرد. این روش در صورتی امکان‌پذیر است که دندان های پایه در فاصله مناسب دندان‌های کشیده شده قرار گرفته باشند. قیمت مناسب این روش نسبت به روش‌های دیگر کاشت دندان، از مزایای آن می‌باشد.

جرم گیری دندان Dental scaling

چنان‌چه پلاک میکروبی توسط مسواک و نخ دندان از سطح دندان‌ها پاک نگردد، به لایه‌ئی سخت به رنگ زرد یا قهوه‌یی تبدیل می‌شود که جرم دندان نامیده می‌شود. جرم با مسواک پاک نمی‌شود. اگر این جرم توسط دستگاه جرم‌گیری و توسط دندان‌پزشک از روی دندان‌ها تمیز نشود، سبب بیماری لثه و تحلیل لثه و استخوان فک می‌گردد. با گذشت زمان و به‌تدریج (بدون این‌که درد یا علائمی داشته باشد) دندان لق شده و خود به خود می‌افتد یا باید کشیده شود. پس با دیدن کوچک‌ترین التهاب و قرمزی و یا خون‌ریزی لثه باید به دندانپزشک مراجعه کرد و به وسیله جرم گیری و شست‌و‌شو با دهان‌شویه، آن را کاهش داد. برخی تصور می‌کنند که جرم‌گیری به دندان‌ها آسیب می‌رساند. اما حقیقت این است که زمانی که بیماری لثه و جرم وجود داشته باشد، انجام جرم‌گیری لازم است. در مواردی که رنگ روی دندان ایجاد شده باشد، از بروساژ برای از بین بردن رنگ‌دانه‌ها (Stain) روی دندان ناشی از سیگار یا چای و … استفاده می‌شود.

کشیدن دندان

در حرفه دندان‌پزشکی، آخرین و بدترین راه به حساب می‌آید (البته ممکن است لازم شود دندانی برای مرتب کردن دندان‌های دیگر کشیده شود؛ یا گاهی در فک بیمار جایی برای رویش دندان عقل وجود ندارد و می‌بایست کشیده شود که این موارد جزو طرح درمان به حساب آمده و باعث تاسف نیستند!) جهت خارج کردن ریشه‌های باقی مانده در دهان یا خارج کردن دندان‌های نهفته، گاهی نیاز به جراحی هست که با شکافتن لثه، دندان یا ریشه دندان از استخوان فک جدا و لثه دوباره به هم دوخته می‌شود.

ارتودنسی

ارتودنسی، درمانی است که باعث حرکت دندان و قرار گرفتن آن در مکان مناسب می شود. یعنی در دندان هایی که برای رفع نا مرتبی، نیاز به جا به جایی دندان یا پیچیدن آن باشد، انجام ارتودنسی لازم است.

درمان اورتودنسی درمان پیچیده‌یی است که شامل حرکت دندان‌ها به وسیله سیم‌های مخصوص و ردیف کردن آن‌ها در فضای فک می‌باشد. دو روش ارتودنسی متحرک و ثابت بنا به مقتضای سنی و چگونگی رویش دندان مورد استفاده قرار می‌گیرد. درمان اورتودنسی ثابت دو فک حدود دو تا سه سال طول می‌کشد و نیاز به مراجعه و رسیدگی مستمر و رعایت بسیار مناسب بهداشت دهان و دندان دارد.

ایمپلنت دندان

روش جدیدی است که دندان به‌وسیله یک پیچ که از طریق جراحی درون استخوان قرار می‌گیرد در داخل دهان کاشته می‌شود و روکش روی آن قرار می‌گیرد. با این روش همچنین می‌توان در بیمارانی که دندان‌های زیادی از دست داده‌اند، پایه‌هایی برای اجرای روش بریج یا پایه هایی برای قرار گرفتن دست دندان ایجاد کرد. روش ایمپلنت، تلفیقی از جراحی جهت کاشت پایه و پروتز، برای روکش دندان می‌باشد.

دندان‌پزشکی زیبایی

دندانپزشکی زیبایی، طراحی لبخند: یکی از شاخه‌هایی که استقبال از آن به‌شدت رو به افزایش است و شامل روش‌های مختلفی برای زیباتر کردن لبخند، دندان و دهان می‌باشد. روش‌هایی برای مرتب کردن دندان‌های نمایان و سفید کردن رنگ کلی دندان‌ها و نصب تزئینات روی دندان رایج شده.

روش های نوینی برای شبیه کردن حالت دندان افراد به دندان‌های افراد معروف نیز ابداع گردیده است!

البته طبقه‌بندی دقیق و مشخصی برای شاخه‌های مختلف دندان‌پزشکی نمی‌توان در نظر گرفت. برای نمونه، ترمیم‌های کامپوزیتی علاوه بر این که درمان ترمیمی است، زیبایی نیز به حساب می‌آید.

در این باره مقاله مستقلی نوشته ام. برای خواندن آن اینجا را ببینید.

دست دندان Denture

زمانی که بیمار دندان‌های خود را از دست داده باشد، از دست دندان (دندان مصنوعی) استفاده می‌کند که یکی از روش‌های قدیمی و پر کاربرد می‌باشد.

برای عادت کردن به دندان‌های مصنوعی، می‌بایست صبر داشت و مدام از دندان‌های مصنوعی استفاده کرد. باید در نظر داشت که بدن انسان به‌طور طبیعی نسبت به اشیای خارجی از خود مقاومت نشان می‌دهد.

پلاک پارسیل Partial Denture

در بیمارانی که تعداد زیادی از دندان‌های خود را از دست داده اند استفاده می‌شود.

همان‌طور که از نامش پیداست، بخشی از یک دست‌دندان کامل است. در شرایطی که بیمار دندان پایه برای بریج نداشته باشد؛ و به دلیل پزشکی یا تمایل شخصی، از روش ایمپلنت استفاده نکند، این روش برگزیده می‌شود.

در این روش، دندانهایی که قابل نگهداری هستند حفظ می شوند و برای ناحیه های بی دندانی، با اتکا به دندانهای موجود، دست دندان طراحی می شود. که می تواند از دهان خارج شود یا در دهان باقی بماند.