پس از خوردن غذا، یک لایه میکروبی «به نام پلاک» بر روی سطوح دندان ها تشکیل می شود. با گذشت زمان، میکروب های موجود در این لایه، مواد قندی را به اسید تبدیل می کنند. این اسید، مینای دندان را به مرور حل کرده و پوسیدگی ایجاد می شود.

​

مسواک

Tooth Brush

هدف از مسواک‌زدن پاک کردن و برداشتن پلاک میکروبی از سطح دندان‌ها و لثه است. استفاده از مسواک‌های سفت و سخت، یا محکم مسواک زدن تاثیری بر پاک کردن پلاک‌های میکروبی ندارد. بلکه باعث صدمه به دندان‌ها و لثه می‌شود.

یک مسواک خوب باید دارای موهای نرم و نایلونی باشد و موهای آن مرتب و منظم باشد.

خمیر دندان

باعث می‌شود دندان‌ها بهتر تمیز و براق شوند. دهان خوش‌بو شود و مقاومت دندان‌ها به‌خاطر فلوراید در مقابل پوسیده‌گی افزایش یابد. البته وجود خمیردندان الزامی نیست. با آب خالی هم می‌توان مسواک زد. اما هرگز توصیه نمی شود که به جای خمیر دندان از نمک یا جوش شیرین استفاده کنید. چون باعث خراشیدگی مینا و صدمه به لثه می‌شود.

موقع لزوم  نمک را می‌توان به صورت آب‌نمک رقیق (یک قاشق چای‌خوری در یک لیوان آب) استفاده کرد.

روش ِ درست مسواک زدن

ابتدا مسواک را با آب خیس کرده، مقداری خمیردندان روی مسواک می زنیم. موهای مسواک را به طور مایل روی سطح خارجی دندان ها قرار می دهیم (با زاویه ۴۵ درجه). در فک بالا موهای مسواک به طرف بالا و در فک پایین موهای مسواک باید به سمت پایین باشد. لثه در ناحیه طوق دندان حدود یک تا دو میلی متر به دندان نچسبیده و آزاد است و محلی است که مواد غذایی تجمع پیدا می کند. پس زمانی که موهای مسواک را با زاویه ۴۵ درجه در سطح خارجی دندان قرار دادیم، با فشار کوچکی موهای مسواک زیر ِ لثه رفته و با حرکت ِ لرزشی، موهای مسواک باقی مانده ی مواد فرایی را از زیر ِ لثه به خارج می راند و بعد مسواک را به سمت ِ سطح ِ جونده ی دندان ها می کشیم. (در فک ِ بالا حرکت ِ مسواک از بالا به پایین و در فک ِ پایین از پایین به بالا)

هر بار که این عمل انجام شود، سطح خارجی دو تا سه دندان تمیز می شود. پس حدود ۱۵ بار این عمل باید انجام شود. بعد از این که سطح ِ خارجی دندان ها تمیز شد، سطح ِ جونده را مسواک زده و بعد به روش ِ قبل سطح ِ داخلی دندان ها تمیز می شود. برای تمیز کردن سطح داخلی دندان ها در قسمت جلوی دهان، مسواک را به صورت عمودی روی دندان ها قرار دهید و با حرکت ِ بالا و پایین، سطح ِ داخلی ِ دندان ها را تمیز کنید.

در روی سطح زبان، برجسته گی و فرو رفته گی های ریزی وجود دارد که غذا در بین ِ آن ها گیر می کند و گاهی باعث بوی بد دهان می شود. بهتر است هر چند روز یک بار، مسواک را در عقب زبان قرار داده و به سمت جلو بکشید و این عمل را چند بار تکرار کنید تا خرده های غذایی از روی زبان تمیز شوند و بوی بد دهان از بین برود. بعد از مسواک کردن چند بار دهان را آب بکشید.

بعد از مسواک زدن و شستن مسواک، نباید مسواک خیس را در ظرف ِ دربسته گذاشت. بهتر است محافظ ِ مسواک دارای سوراخ هایی باشد تا هوا جریان داشته باشد. در غیر این صورت، هوای داخل جعبه دم کرده و باعث رشد میکروب ها می شود.

چند نکته

موقع مسواک زدن شیر آب را ببندید!

مسواک زدن بهتر است بعد از هر وعده غذایی انجام شود. اما اگر نشد، حد اقل روزی دو بار مسواک زدن مناسب است. یکی بعد از شام یکی دو ساعت قبل از خواب و دیگری صبح.

برای بعضی ها مسواک زدن صبح، باعث تحریک گلو و سرفه و … می شود. در این صورت، قبل از صبحانه مسواک بدون خمیر دندان استفاده کنید. پس از رفع این حالت (پس از صبحانه) می توانید دوباره با خمیردندان مسواک بزنید.

برای تمیز کردن فضای بین ِ دو دندان هیچ گاه از وسایل ِ تیز مثل ِ سوزن یا چوب کبریت استفاده نکنید. استفاده از نخ دندان مکمل مسواک بوده و ضروری است.

سطوح بین دندانی با استفاده از مسواک تمیز نمی‌شوند و با استفاده از نخ دندان می‌توان این سطوح را تمیز کرد.

روش استفاده از نخ دندان

با دستان تمیز، یک تکه به اندازه۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر جدا می‌کنیم، دو سر تکه جدا شده را به هم گره می‌زنیم، به شکلی که یک حلقه به اندازه مناسب تشکیل شود. بزرگ‌تر یا کوچک‌تر بودن حلقه، تسلط ما را به نخ و نحوه حرکت در دندان، از بین می‌برد.

سعی کنید به روش گره زدن و حلقه کردن نخ عادت کنید و نخ را دور انگشت نپیچید. پیچیدن نخ دور انگشت ها، علاوه بر ناراحت کردن انگشت ها باعث می شود که از قسمت اندکی از نخ دندان استفاده شود و باقی نخ بی استفاده بماند.

با تکیه بر انگشت‌های شست که به فاصله مناسب (حدود دو سانت) کنار هم قرار داده شده، دندان‌های بالا را؛ و با فشار انگشت‌های سبابه، دندان‌های پایین را نخ می‌کنیم. هنگام وارد و خارج کردن، نخ را به‌آرامی و با زاویه از یک طرف دیواره دندان وارد و از طرف دیگر خارج می‌کنیم. به مرور حلقه را می‌چرخانیم. این کار باعث می‌شود که کثیفی از یک دندان به دندان دیگر منتقل نشود.

نخ دندان را به‌آرامی به محل تلاقی دندان و لثه می‌کشیم تا تمیز شود. ممکن است در بارهای اول، لثه اندکی خون‌ریزی داشته باشد که به‌مرور برطرف خواهد شد. اما اگر ادامه پیدا کرد، به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

نخ دندان های خاص

برای رد کردن نخ از زیر سیم ارتودنسی و برای کسانی که دندان های بریج شده دارند و امکان نخ کردن از بالا ندارند می توان با مشورت دندان پزشک، از نخ دندان های ویژه استفاده کرد. این نخ دندان ها نوک ِ تیز و سفت دارند که می توان از کنار، وارد ِ فاصله ی دو دندان روکش شده کرد. (کاری مثل دوختن با نخ سوزن) بدنه ی این نوع نخ دندان ضخیم تر است و فاصله ها را تمیز خواهد کرد.

نخ دندان خوب نباید پاره یا ریش ریش شود. اگر بعضی دندان‌ها همیشه نخ دندان را خراب می‌کنند، احتمال دارد بین دو دندان پوسیده شده باشد. یا دندان‌ها به خوبی پر نشده اند.

نخ دندان هایی که ریش ریش می شوند یا زود پاره می شوند، باعث می شوند مقداری الیاف بین دندان ها بماند که مناسب نیست.

از نخ دندان ِ خوب استفاده کنید. نخ دندانی که به سختی بین ِ دندان ها حرکت می کند، به مرور باعث می شود فاصله ی دندان ها از هم زیاد شود.

از نخ معمولی (نخ خیاطی) به جای نخ دندان استفاده نکنید. الیاف نخ دندان به صورت رشته رشته کنار هم قرار گرفته اند و به سادگی میان دندان ها حرکت می کنند اما الیاف نخ های خیاطی به شکلی به هم بافته شده اند که حرکت آن ها سخت است و به سختی حرکت می کنند. جدا از این، جنس نخ دندان خاص است و در بیشتر انواع، حاوی فلوراید است. اما نخ خیاطی از پنبه یا پشم است که زود پاره می شود و الیاف آن لا به لای دندان باقی می ماند و مناسب دندان نیست. در شرایط اضطراری، استفاده از تکه ی کیسه فریزر (یا نایلون تمیز) به جای نخ دندان، به استفاده از نخ خیاطی برتری دارد!

سعی کنید مداوم (روزی یکی دو بار) از نخ دندان استفاده کنید. نخ دندان هر زمان که مصرف شود (پیش یا پس از مسواک زدن) قبول است!

استفاده از نخ دندان تاثیر به سزایی در جلوگیری از پوسیده گی بین دندان ها و رفع بوی بد غذای مانده دارد. استفاده از نخ دندان باعث تمیز شدن انتهای لثه و استحکام آن نیز می گردد.

دکتر یاشیل احدی مقدم

جراح، دندان پزشک